دومینوی سقوط پایتخت، مصوبه «صدور پروانه ساخت در اراضی ذخیره» توسعه و نامانا با اولویت درآمدزایی
نویسنده: شهباز غفوری
چند روز پس از تصویب این مصوبه، نگرانیهای متخصصان و دستاندرکاران عرصهی شهرسازی دامن پایتخت را دربرگرفته است. هدف اعلامشده برای افزایش درآمدزایی و تسهیل ساخت در زمینهایی با وضعیت توسعهای نامشخص، در عمل به سیاستی منجر شده که بدون بررسی فنی، امنیتی و محیطزیستی، زمینهساز خسارتهای طولانی مدت برای شهر خواهد بود.
ارجحیت درآمد بر امنیت کالبدی:
این طرح در شرایطی اجرایی شد که هیچ تضمینی برای ساخت ایمن ساختمانها و تجهیزات خدماتی ارائه نمیدهد. پروانههایی که صرفاً بر مبنای درآمد فروخته میشوند، بدون آنکه تکنولوژی مناسب مقاومسازی، سیستمهای ایمنی یا مانایی محیطی بررسی شده باشند، صادر میشوند. در نتیجه، ممکن است در مناطقی با خاک حساس یا در مرزهای خطر فرونشست یا ایستایی روبهرو شویم.
نبود حضور کارشناسی شهرسازان:
بررسی تأثیر نتیجه این تصمیم بر طراحیهای شهری، زیرساخت و کیفیت عمرانی شهری، حتی به صورت حداقلی هم انجام نشده است. مهندسان عمران یا برنامهریزان شهری دعوت نشدهاند و ساختار تصمیمگیری به گروههای اقتصادی واگذار شده است. این نکته نشان میدهد که تخصص حرفهای شهرسازی کنار گذاشته شده و جای خود را به نگاه رویکرد اقتصادی کوتاهمدت داده است.
هدررفت منابع طبیعی و مالی:
افزایش تراکم در مناطق ناپایدار میتواند باعث هدررفت منابع آبی، منطقهای یا شهری شود. بدون بررسی ظرفیت خدمات محلی مثل آبرسانی، فاضلاب، جمعآوری زباله و مدیریت پسماند، این تراکم جدید به مرگ تدریجی خدمات شهری منجر خواهد شد. همچنین، خطر بروز نشستهای ناگهانی یا فروچاله در بخشهای با خاک ناپایدار وجود دارد.
بیعدالتی فضایی مضاعف:
صادر شدن پروانه در اراضی توسعهنیافته عموماً به نفع افراد خاص و آنانکه دسترسی به تصمیمگیرندگان دارند انجام میشود. گروههای دارای منابع مالی و روابط خاص بیشتر، نخستین بهرهبرداران از این ایجاد تراکم خواهند بود، در حالی که مالکین، ذیحقان، ساکنان محلی یا اقشار فاقد ارتباطات خاصه امکان بهرهمندی نخواهند داشت. این وضعیت باعث خواهد شد بیعدالتی فضایی و اقتصادی تشدید شود.
بیتوجهی به مخاطرات محیطزیستی:
برخی از این اراضی، بخاطر پستی و بلندی زمین یا مجاورت با رودخانهها، دارای حساسیت محیطزیستی هستند. بدون مطالعه زمینشناسی، خطرات جاری شدن روانآب و سیلاب به سادگی نادیده گرفته شدهاند. افزایش بتنریزی ممکن است نقطهای برای تباه شدن اکوسیستمهای محلی باقی بگذارد.
لزوم بازنگری جدی و سازمانیافته:
- انجام مطالعات جامع فنی و ژئوتکنیکی پیششرط صدور پروانه در این اراضی باشد.
- تشکیل کمیتهای با حضور کارشناسان عمران، برنامهریزی شهری، محیط زیست و علوم زلزله برای تصویب هر پروانه.
- شفافیت کامل در انتشار مجوزها، مانع تشکیل شبکه تصمیمگیری غیررسمی شود.
- مشوقهای اقتصادی بر پایه رعایت استانداردهای خاک، انرژی، آب و ایمنی تعریف گردد.
- نظارت سختگیرانه بر اجرا و مسئولیتپذیری توسعهدهندگان برای جبران خسارتها لحاظ شود.
اگر این مصوبه ادامه یابد، نه تنها درآمد لحظهای مدیریت شهری افزایش خواهد یافت، بلکه آینده پایتخت با خطرات جدی روبهرو خواهد شد: از زیرساختهای زیربنایی ضعیف گرفته تا بحران خدمات اجتماعی، افزایش جمعیت نامطلوب و نزول کیفیت زندگی. مدیریت شهری باید پیش از آنکه درآمد امروز، خسارت چند نسلی شود، مسیر را بازنگری کند. که میتواند نقطه شروع دومینوی سقوط پایتخت باشد.