شهباز غفوری

راهنمای بازاستفاده تطبیقی: تبدیل کهنگی به ارزش نویسنده: شهباز غفوری ساختمان‌ها و سازه‌ها معمولاً عمر بسیار طولانی‌تری نسبت به کاربرد اولیهٔ خود دارند. بازاستفادهٔ تطبیقی، این دوره‌های متروکی و بلااستفادگی را به فرصتی برای خلق ارزش تبدیل می‌کند؛ این رویکرد نه‌تنها انرژی نهفتهٔ ساختمان‌ها را حفظ می‌کند، بلکه حافظهٔ تاریخی و فرهنگی اجتماع را نیز زنده نگاه می‌دارد. با افزایش کمیابی زمین و تشدید الزامات مانایی در طراحی، بازاستفادهٔ تطبیقی به عنوان ابزاری استراتژیک برای دمیدن حیات دوباره به محدوده‌های قدیمی شناخته می‌شود. این فرایند ترکیبی از خلاقیت در طراحی، همفکری با اجتماع محلی و پشتیبانی سیاستی است تا ساختمان‌های متروک یا کم‌استفاده را به دارایی‌های ارزشمند شهری بدل کند. اهمیت بازاستفادهٔ تطبیقی تخریب بناها اغلب به اتلاف منابع، تخریب خاطرات جمعی و افزایش انتشار کربن منجر می‌شود. بازاستفادهٔ تطبیقی با بهره‌گیری از پوستهٔ سازه‌ای، اجزای معماری و جایگاه تاریخی ساختمان‌ها، این آثار منفی را کاهش می‌دهد. پروژه‌هایی همچون تبدیل نیروگاه سابق به گالری هنری یا انبارهای قدی...

هوش مصنوعی سبز: مسیر مسئولانه یادگیری ماشینی در طراحی و شهرسازی نویسنده: شهباز غفوری هوش مصنوعی (AI) در حال تغییر تمامی صنایع است و معماری، برنامه‌ریزی شهری و طراحی محیط نیز از این تحول بی‌نصیب نیستند. با این حال، در پس وعده‌های اتوماسیون و نوآوری مبتنی بر داده، هزینه‌های پنهانی نهفته است: محاسبات انرژی‌بر و منابع‌طلب. آموزش مدل‌های گسترده یادگیری ماشینی معمولاً به پردازش فوق‌العاده نیاز دارد، مصرف انرژی در سطح مگاوات‌ساعت و انتشار کربن قابل توجهی را به همراه دارد. در شرایطی که شهرها و دفاتر طراحی به دنبال توسعه مانا هستند، پارادوکس اثر محیطی هوش مصنوعی غیرقابل چشم‌پوشی است. «هوش مصنوعی سبز» پاسخ به همین چالش است، با هدف نه تنها توسعه الگوریتم‌های هوشمند، بلکه الگوریتم‌هایی که اثرات زیست‌محیطی خود را به حداقل برسانند. در حوزه محیط ساخته‌شده، جایی که پایداری یک اولویت محوری است، هوش مصنوعی سبز مسیر روشنی برای هماهنگ کردن پیشرفت‌های یادگیری ماشینی با اهداف اقلیمی ارائه می‌دهد. پیامدهای محیطی هوش مصنوعی آموزش یک مدل پیشرفته یادگیری ماشینی می‌تواند به اندازه ...

دوقلوهای دیجیتال برای شهرها: از میراث تا تاب‌آوری نویسنده: شهباز غفوری دوقلوهای دیجیتال، به عنوان نسخه‌های مجازی و به‌روز از شهرها، ابزارهایی قدرتمند در مدیریت و طراحی شهری محسوب می‌شوند. این مدل‌ها با استفاده از داده‌های حاصل از حسگرهای اینترنت اشیا، تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های GIS و تحلیل‌های بلادرنگ ساخته شده‌اند و بر خلاف مدل‌های ایستا، مدام به‌روزرسانی می‌شوند. این فناوری به شهرها کمک می‌کند تا تحولات زیرساختی، تغییرات محیطی، جریان‌های حمل‌ونقل و روندهای اجتماعی را در قالبی یکپارچه مشاهده و تحلیل کنند. دوقلوهای دیجیتال نه‌تنها ابزاری برای پیش‌بینی بحران‌ها و برنامه‌ریزی آینده هستند، بلکه پلی میان میراث تاریخی و تاب‌آوری شهری ایجاد می‌کنند و مسیر حرکت به سوی شهرهای هوشمند و انعطاف‌پذیر را هموار می‌سازند. تحول مدل‌سازی شهری از نقشه‌های ایستا به مدل‌های زنده، گامی مهم در بهبود تصمیم‌گیری شهری بوده است. در گذشته داده‌های شهری به سرعت قدیمی می‌شدند، اما دوقلوهای دیجیتال با اتصال مستقیم به زیرساخت‌های واقعی، امکان شبیه‌سازی سناریوهای آینده مانند رشد جمعیت، رخداده...

بازآفرینی سازه‌ها با رویکرد عملکرد چرخه‌ای نویسنده: شهباز غفوری معماری معاصر در آستانه‌ یک تحول بنیادین قرار دارد؛ تحولی که از بازاندیشی در مفهوم «پایان عمر ساختمان» آغاز می‌شود. اگر تا چند دهه پیش، فرسودگی بنا یا تغییر کاربری شهری به معنای تخریب و ساخت مجدد تلقی می‌شد، امروز نگاه چرخه‌ای به منابع و فضا، امکان بازآفرینی و تداوم حیات سازه‌ها را فراهم کرده است. «عملکرد چرخه‌ای» به معنای ورود اصول اقتصاد چرخه‌ای به بستر معماری و شهرسازی است؛ جایی که مصالح، انرژی و حتی فضا، نه پایان می‌پذیرند و نه به زباله بدل می‌شوند، بلکه به‌طور مداوم در چرخه‌ای از استفاده، بازطراحی و بازآفرینی قرار می‌گیرند. این رویکرد ریشه در پرسشی ساده اما عمیق دارد: آیا می‌توان ساختمان‌ها را همچون موجودات زنده تصور کرد که به جای مرگ، فرآیند باززایی را تجربه می‌کنند؟ پاسخ به این پرسش، معماران و طراحان را به سمت مدل‌هایی هدایت کرده که در آن‌ها بناها انعطاف‌پذیر، انطباق‌پذیر و دائماً در حال تغییر هستند. بازآفرینی سازه‌ها بر مبنای عملکرد چرخه‌ای، نه تنها پاسخی به بحران زیست‌محیطی و مصرف بی‌رویه ...

شبیه‌سازی دیجیتال دوگانه برای حفظ و مدیریت میراث شهری نویسنده: شهباز غفوری میراث شهری بخش جدایی‌ناپذیر سرمایه فرهنگی و تاریخی اجتماع است. بناها، شهرها و محدوده‌های تاریخی حامل ریشه‌ها، حافظه جمعی و نشانه‌های تمدنی‌ هستند؛ که نقش مهمی در شکل‌گیری توسعه و تداوم فرهنگ ایفا می‌کنند. اما این بناها همواره در معرض تهدیدهایی چون فرسودگی، بلایای طبیعی، تغییرات اقلیمی و توسعه شهری قرار دارند. در چنین شرایطی، ابزارهای نوین دیجیتال فرصت‌های بی‌سابقه‌ای برای مستندسازی، حفاظت و مدیریت هوشمند این میراث فراهم می‌کنند. یکی از نوآورانه‌ترین این ابزارها، شبیه‌سازی دیجیتال دوگانه یا همان Digital Twin است. دیجیتال توین یا دوقولوی دیجیتال مفهومی است که در ابتدا در صنایع مهندسی و تولیدی توسعه یافت؛ به‌عنوان یک مدل مجازی پویا که نسخه‌ای دیجیتال از یک شیء یا سامانه فیزیکی ایجاد می‌کند. این مدل دیجیتال نه‌تنها تصویر ثابتی از وضعیت فعلی ارائه می‌دهد، بلکه به‌صورت پیوسته داده‌های واقعی را از طریق حسگرها و فناوری‌های اسکن به‌روزرسانی می‌کند. به این ترتیب، نسخه دیجیتال می‌تواند وضعیت...

بازفعال‌سازی ساختمان‌ها با هوش مصنوعی: فرصت‌های نوین نویسنده: شهباز غفوری بازفعال‌سازی ساختمان‌ها به‌عنوان یک استراتژی کلیدی در معماری معاصر، جایگاهی مهم در مواجهه با چالش‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی یافته است. بسیاری از شهرهای امروز با انبوهی از ساختمان‌های متروکه، ناکارآمد یا نیمه‌فعال مواجه‌اند که به‌جای تخریب و جایگزینی، می‌توانند با رویکردی هوشمند و فناورانه، بار دیگر به بخشی از زیست‌بوم شهری تبدیل شوند. در این مسیر، هوش مصنوعی ابزار قدرتمندی است که با تحلیل داده‌ها، شبیه‌سازی سناریوها و پیش‌بینی عملکرد، امکان بازفعال‌سازی دقیق، کارآمد و پایدار ساختمان‌ها را فراهم می‌سازد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در بازفعال‌سازی، شناخت ظرفیت‌ها و محدودیت‌های ساختمان موجود است. بررسی سازه، مصالح، سیستم‌های تأسیساتی و حتی رفتار کاربران نیازمند حجم گسترده‌ای از داده‌هاست. هوش مصنوعی می‌تواند این داده‌ها را از طریق اسکن‌های سه‌بعدی، سنسورها و مدل‌های اطلاعات ساختمان ( BIM ) پردازش کند و تصویری دقیق از وضعیت کنونی ارائه دهد. سپس الگوریتم‌ها با تحلیل الگوها، بهترین ر...

میراث و بازیافت مصالح: بازخوانی دانش رومی در معماری نویسنده: شهباز غفوری تاریخ تمدن نه تنها در بناها، بلکه در مصالحی که طی قرون جابه‌جا، بازتولید و بازاستفاده شده‌اند نیز قابل ردیابی است. یکی از مفاهیم مهم در این زمینه، «اسپولیا» ( Spolia ) است؛ اصطلاحی که به استفاده مجدد از عناصر معماری یا مصالح به‌کاررفته در بناهای قدیمی برای ساخت سازه‌های جدید اشاره دارد. این مفهوم که ریشه‌ای عمیق در معماری رومی دارد، نه تنها بعدی عملی و اقتصادی داشته، بلکه حامل معانی فرهنگی، سیاسی و نمادین نیز بوده است. در دوران روم باستان، بازاستفاده از مصالح امری رایج بود. ستون‌های مرمر، سنگ‌های تراش‌خورده، پیکره‌ها یا حتی آجرها از بناهای قدیمی برداشته و در سازه‌های جدید به کار گرفته می‌شدند. این عمل تنها به دلیل صرفه‌جویی در هزینه و زمان نبود؛ بلکه نوعی انتقال قدرت نیز در آن نهفته بود. برای مثال، وقتی امپراتوری جدیدی معبد یا کاخی تازه می‌ساخت و از مصالح یا قطعات بناهای پیشین استفاده می‌کرد، در واقع میراث گذشته را در خدمت اقتدار خود بازتعریف می‌نمود. با گذر زمان، این سنت به مع...

طراحی مبتنی بر اجتماع: طراحی برای همبستگی اجتماعی نویسنده: شهباز غفوری طراحی همواره چیزی فراتر از خلق فضاهای فیزیکی بوده است؛ طراحی بستری است که روابط انسانی را شکل می‌دهد، همبستگی جمعی را تقویت می‌کند و زمینه‌ای برای همزیستی اجتماعی فراهم می‌سازد. در این میان، «طراحی مبتنی بر اجتماع» یا Community-Centric Architecture رویکردی است که به جای تمرکز صرف بر عملکرد یا زیبایی‌شناسی، نیازها، ارزش‌ها و همبستگی‌های اجتماعی را در مرکز فرآیند طراحی قرار می‌دهد. در جهان امروز که با شتاب شهرنشینی، انزوای فردی، و فروپاشی شبکه‌های اجتماعی سنتی مواجه هستیم، ضرورت پرداختن به این رویکرد بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. طراحان نمی‌توانند صرفاً به ساختن ساختمان‌ها بپردازند؛ بلکه باید فضاهایی طراحی کنند که امکان تعامل، مشارکت و رشد جمعی را فراهم سازد. یکی از اصول کلیدی طراحی مبتنی بر اجتماع، «فرآیند مشارکتی» است. یعنی طراحی نه از بالا به پایین، بلکه در تعامل مستقیم با جامعه هدف شکل می‌گیرد. این رویکرد تضمین می‌کند که فضاها بازتابی از نیازهای واقعی ساکنان باشند، نه ص...

بحران پیوستار نویسنده: شهباز غفوری پیوستار، که زمانی ستون فقرات انتقال فرهنگی و تاب‌آوری محیطی به‌شمار می‌رفت، اکنون در وضعیت بحرانی قرار گرفته است. در طراحی، برنامه‌ریزی و تولید فرهنگی، رشته‌ای که گذشته، حال و آینده را به‌هم پیوند می‌داد، به‌واسطه‌ی شتاب‌زدگی، گسست، و کالایی‌سازی ازهم‌گسیخته است. نتیجه، محیطی مصنوع است که اغلب بی‌ریشه، مصرفی و بی‌جهت به‌نظر می‌رسد؛ جایی که حافظه زدوده شده، توجه پراکنده است و آینده تنها در قالب بحران یا نمایش‌های اغراق‌آمیز تصور می‌شود. فرسایش پیوستار از جایی آغاز می‌شود که سنت بی‌ارزش تلقی می‌گردد. به نام نوسازی یا پیشرفت، نظام‌های دانایی بومی، تکنیک‌های زیسته و شیوه‌های مکان‌محور کنار گذاشته می‌شوند یا در بهترین حالت، رمانتیزه شده ولی هرگز به‌طور معنادار در گفتمان معاصر طراحی ادغام نمی‌گردند. الگوهای تاریخی و منطق‌های فضایی به‌نفع استانداردسازی، همسانی و زبان بازار جهانی پاک می‌شوند. در بُعد زمانی، بحران پیوستار خود را در شیفتگی افراطی به لحظه‌ی حال نشان می‌دهد: چرخه‌های کوتاه‌مدت، نوگرایی بی‌پایان، و تعقیب سود فوری....

 سیاست بازسازی شهری در تهران با نگاهی به تجربه‌ی سوئیس نویسنده: شهباز غفوری مسئله‌ی بازسازی شهری، در بستر بحران‌های انسانی، به مثابه یک آزمون بزرگ نهادی و سطح تعهد اجتماعی و عمومی سیاست‌گذاران نسبت به شهروندان عمل می‌کند. اگر بحران، تراکم انرژی مخرب در یک زمان کوتاه است، بازسازی باید تجمیع بلندمدت ظرفیت ترمیم باشد. بازسازی آزمون انسانیت حاکمیتی است که یا با عملکرد نهادهایش، خود را بازیابی می‌کند یا در ناکارآمدی آنها بیشتر فرومی‌پاشد. شهرداری تهران در شرایطی پرچم بازسازی را بالا برد که نه از نظر نهادی برای آن آمادگی داشت، نه از نظر مالی امکان آن را داشت، و نه از نظر اجتماعی اعتبار و اعتمادی که در چنین وضعیتی لازمه‌ی مداخله‌ای این‌چنین حساس است. سطوح مختلف شهرداری بر مبنای عادت مدیریتی، ایده‌هایی را مطرح کردند که تکرار همان تجربه‌های شکست‌خورده‌ی قبل بود، بدون هیچ ارزیابی نهادی، رفتاری یا حتی فنی از تجربه‌ی بازسازی در پلاسکو، سی‌سخت، سرپل ذهاب، و دیگر پروژه‌ها. مسیرهای آشنای تراکم‌فروشی، تهاتر، سپردن پروژه به سازنده، و تشکیل کمیته‌هایی با حضور مدیران بدون تجربه‌ی تخصصی، تکرار شد...

تاب‌آوری اقتصادی در شهر پس از جنگ: از مالیات ناعادلانه تا محرک‌های واقعی نویسنده: شهباز غفوری دوازده روز جنگ، حتی اگر بدون تخریب کالبدی گسترده در تهران باشد، برای شکستن ذهن شهروندان و اقتصادی شهر کافی‌ست. تجربه اخیر از حملات موشکی و فرار گسترده شهروندان، صرف‌نظر از نتایج نظامی، نشان داد که مسأله اصلی در پسا‌بحران، بازسازی ذهنی و معیشتی شهروندان است؛ نه صرفاً تعمیر زیرساخت یا بازسازی نمای شهری. تهران، به‌عنوان کلان‌شهری با آسیب‌پذیری بالا، بیش از هر چیز نیازمند بازنگری در بنیان‌های اقتصادی خود است. باید تلاش شود تا به‌جای بازتکرار کلیشه‌های دانشگاهی یا تقلیل‌گرای سیاسیون، به محورهایی پرداخته شود که مستقیماً بر معیشت شهروندان تأثیر می‌گذارد و امکان تاب‌آوری واقعی را فراهم می‌کند. نخستین مسأله، ساختار تأمین مالی شهرداری‌ها است؛ مدلی که نه مانا است، نه عادلانه. شهرداری‌ها بخش بزرگی از منابع خود را از محل عوارض ناشی از مالیات بر ارزش افزوده دریافت می‌کند؛ عوارضی که اساساً از مصرف نهایی شهروندان و کسب‌وکارهای خرد تأمین می‌شود. در چنین مدلی، تورم نه‌تنها فشار معیشتی ...

شهرهای سنگرناپذیر: چالش‌ها و راهکارهای طراحی شهری در شرایط بحران نویسنده: شهباز غفوری شهرهای سنگرناپذیر، مفهومی است که در بطن تحولات سیاسی، نظامی و اجتماعی قرن بیستم و بیست‌ویکم شکل گرفته و بیشتر از آنکه به مقاومت فیزیکی کالبد شهری اشاره کند، به کیفیت و کارکردی اطلاق می‌شود که یک شهر را در برابر تهدیدات متنوع و پیچیده معاصر آسیب‌پذیر یا مقاوم می‌سازد. این مفهوم فراتر از سازه‌های مستحکم و دیوارهای ضخیم است؛ در واقع، به طراحی شهری، سازمان فضایی، دسترسی‌ها، و تعامل میان سکونتگاه‌ها، فضاهای عمومی و زیرساخت‌ها اشاره دارد که در کنار هم ظرفیت مدیریت بحران، ایمنی، و حتی امنیت را فراهم می‌کنند. «شهرهای سنگرناپذیر» در اصل شهرهایی‌اند که نمی‌توانند در برابر تهدیداتی همچون جنگ، حملات تروریستی، بلایای طبیعی یا بحران‌های اجتماعی مقاومت مؤثر داشته باشند، به گونه‌ای که کالبد، سازمان اجتماعی، و اقتصاد شهری آنها به سرعت دچار آسیب می‌شود. این آسیب‌پذیری اغلب ریشه در نحوه برنامه‌ریزی، طراحی و مدیریت شهری دارد؛ ساختارهای پراکنده، خیابان‌های بدون شبکه‌بندی منطقی، کمبود مسیرهای فرار، ...

از ساختمان تا زیست‌بوم: چارچوبی یکپارچه برای کربن صفر خالص نویسنده: شهباز غفوری گفتگو درباره کربن صفر خالص اغلب در مقیاس‌های جداگانه آغاز می‌شود؛ یک ساختمان، یک میدان عمومی، یک کریدور حمل‌ونقل. هرچند این مداخلات اهمیت دارند، واقعیت این است که کربن به‌صورت مجزا منتشر نمی‌شود. کربن نهفته در ساختمان به زنجیره تأمین مصالح آن وابسته است؛ کربن عملیاتی محله‌ای به شبکه‌های انرژی منطقه‌ای بستگی دارد؛ و الگوهای جابجایی شهری توسط اولویت‌های زیرساختی ملی شکل می‌گیرند. مسیر رسیدن به کربن صفر نیازمند اقدام چندمقیاسی و یکپارچگی چندمقیاسی است. زمان آن فرا رسیده که از ساختمان تا زیست‌بوم فکر کنیم؛ چارچوبی واحد که در آن معماری، طراحی شهری و برنامه‌ریزی شهری به‌عنوان لایه‌های هم‌افزا در استراتژی کربنی یکپارچه عمل کنند. در مقیاس معماری، گفتگو معمولاً بر بهره‌وری و انتخاب مصالح متمرکز است. پوشش‌های با عملکرد بالا، طراحی خورشیدی غیرفعال، سیستم‌های گرمایش و سرمایش با انرژی تجدیدپذیر و بتن کم‌کربن از نوآوری‌های برجسته‌اند. اما تأثیر این‌ها زمانی کاهش می‌یابد که جدا از سیستم‌های پی...

بایرسازی اراضی، انحصار زمین و پیدایش کاسه‌های غبار نویسنده: شهباز غفوری یکی از تهدیدهای جدی برای مانایی زیستی و کیفیت محیط‌زیستی ایران، روند فزاینده‌ی بایرسازی اراضی کشاورزی است. این روند نه تنها تولید غذا و امنیت زیستی را با خطر مواجه کرده، بلکه پیامدهای مستقیم اقلیمی، محیط‌زیستی و اجتماعی به‌همراه آورده که نمود بارز آن در پدیده‌ای به‌نام «کاسه غبار» یا *داست بول* آشکار شده است. پدیده کاسه غبار زمانی رخ می‌دهد که اراضی زراعی، مراتع و باغات به دلیل کاهش یا توقف بهره‌برداری، آبیاری، و مراقبت کشاورزی خشک می‌شوند. این خشکی سطحی، موجب رها شدن خاک نباتی و سبک در معرض بادهای منطقه‌ای می‌شود. در نتیجه، ذرات خاک از سطح زمین جدا شده و در اثر انتقال بادی گسترده، به شکل طوفان‌های گردوغبار یا *داست استروم* درآمده و نهایتاً اتمسفر منطقه را اشباع از غبار می‌کند. این پدیده در سال‌های اخیر در نواحی وسیعی از ایران، به‌ویژه مناطق مرکزی، جنوب غربی، و مرزهای شرقی کشور مشاهده شده است. در برخی شهرها مانند زابل، اهواز، یا بخشی از کرمان، طوفان‌های مکرر غبار نه‌تنها تنفس روزمره را دشوار کرده‌اند...

نسبت سطوح خاکستری به سبز (GGR) و تأثیر آن بر کیفیت محیط زیست شهری نویسنده: شهباز غفوری در شهرسازی و طراحی شهری معاصر، یکی از شاخص‌های مهم در تحلیل کیفیت محیط زیست و عملکرد اکولوژیک شهر، نسبت میان سطوح خاکستری و سبز است که به اختصار GGR نامیده می‌شود. این نسبت نشان‌دهنده تعادل میان فضای طبیعی و فضای ساخته شده در ساختار شهر است و تأثیر عمیقی بر مانایی شهری، سلامت زیستی، و کیفیت زندگی ساکنان دارد. سطوح سبز شامل تمامی پوشش‌های گیاهی و فضای طبیعی در شهر است که نقش حیاتی در جذب آب باران، کاهش دمای هوا، تصفیه هوا، و حفظ تنوع زیستی ایفا می‌کند. در مقابل، سطوح خاکستری به ساختارهای ساخته شده مانند ساختمان‌ها، خیابان‌ها، پیاده‌روها و سایر سازه‌های سخت اطلاق می‌شود که سطح نفوذپذیری زمین را کاهش می‌دهند و عملکردهای طبیعی زمین را مختل می‌سازند. افزایش نسبت GGR در شهرها به معنای افزایش گستره سطوح خاکستری است که به صورت مستقیم موجب بروز پدیده‌هایی همچون جزیره حرارتی شهری، تسریع جریان‌های روان‌آب سطحی و سیلاب‌ها، کاهش نفوذپذیری زمین و پایین آمدن سطح آب‌های زیرزمینی می‌شود. این تغییرات مح...

اقتصاد بازار و تأثیر آن بر توسعه شهری نویسنده: شهباز غفوری اقتصاد بازار به عنوان سیستم غالب اقتصادی در جهان امروز، تأثیرات عمیقی بر شکل‌گیری و روند توسعه شهرها دارد. ساختار بازار، نیروی محرکه اصلی سرمایه‌گذاری، مصرف و توزیع منابع در فضاهای شهری محسوب می‌شود. توسعه شهری در چارچوب اقتصاد بازار مستلزم درک دقیق از قوانین عرضه و تقاضا، قیمت‌گذاری زمین و ملک، و همچنین عوامل اجتماعی و سیاسی مؤثر بر بازار است. بی‌توجهی به این پارامترها می‌تواند منجر به ناهماهنگی‌ها، مشکلات محیط‌زیستی و نابرابری‌های فضایی گردد. یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی توسعه‌گران شهری، تعادل میان منافع اقتصادی کوتاه‌مدت و نیازهای بلندمدت اجتماع است. این تعادل باید به گونه‌ای برقرار شود که رشد اقتصادی مانا بوده و کیفیت زندگی شهروندان حفظ گردد. سیاستگذاران شهری و شهرسازان باید با تکیه بر داده‌های دقیق و تحلیل‌های اقتصادی، راهکارهایی جهت بهبود عملکرد بازار و کاهش ناکارآمدی‌ها ارائه دهند. این اقدامات می‌توانند زمینه‌ساز توسعه‌ای منسجم، عادلانه و متوازن در شهرها باشند. ...

نقد مصوبه «تسریع در روند تغییر کاربری اراضی در بافت‌های فرسوده» نویسنده: شهباز غفوری تصویب این مصوبه در ظاهر با هدف تسهیل نوسازی و بهسازی محدوده‌های فرسوده سکونتی صورت گرفت، اما در عمل نشانی از یک برنامه‌ی نوسازی هدفمند ندارد. هدف پنهان این مصوبه، نه بهبود کیفیت زندگی ساکنان و پایداری شهری، بلکه تسریع در تغییر کاربری اراضی برای ایجاد ارزش افزوده در قالب ساخت‌وسازهای پرتراکم و سوداگرانه است. فقدان چارچوب کارشناسی و نبود نظام نظارت تخصصی، بار دیگر مدیریت شهری را به مسیر آزمون‌وخطا بازگردانده است. بی‌توجهی به مفهوم بازسازی اجتماع‌محور: در این مصوبه هیچ اشاره‌ای به مشارکت واقعی مالکین، ذی‌حقان، ساکنان، ارتقاء زیرساخت‌ها یا توسعه اجتماعی محله‌ها نشده است. در عوض، فرآیندها برای تغییر کاربری تسهیل شده تا سرمایه‌گذاران خاص بتوانند کاربری‌های با بازده مالی بالا را جایگزین سکونت‌گاه‌های موجود کنند. این رویکرد در تضاد کامل با رویکرد اجتماع‌محور نوسازی شهری است و منجر به از دست دادن املاک مالکین، متضرر شدن ذی‌حقان، جابه‌جایی ساکنان کم‌درآمد و رانده شدنشان از شهر و حذف حافظه‌ی شهری...

نگاهی به مصوبه «افزایش مشوق‌های مالی برای ساخت‌وساز در اراضی کم‌تراکم» نویسنده: شهباز غفوری تصویب این مصوبه در ظاهر می‌تواند به عنوان ابزاری برای استفاده بهتر از زمین‌های کم‌تراکم شهری و مقابله با رکود ساخت‌وساز معرفی شود، اما بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که این تصمیم نه‌تنها فاقد پشتوانه کارشناسی است، بلکه برخلاف ملاحظات توسعه پایدار، مخاطرات اقلیمی و مدیریت منابع عمل کرده و به جای تحریک ساخت‌وساز هدفمند، موج جدیدی از سوداگری زمین و حق توسعه (تراکم) را در پی خواهد داشت. سوداگرانه شدن سیاست‌گذاری: اعطای مشوق‌های مالی بدون ضوابط دقیق کارشناسی، انگیزه‌ای برای مالکان فراهم می‌کند که اراضی کم‌تراکم را به سرعت به پروژه‌های پرظرفیت تبدیل کنند، بدون آنکه تامین خدمات شهری، هماهنگی با نظام حمل‌ونقل، یا ظرفیت‌پذیری محیطی در نظر گرفته شده باشد. این سیاست عملاً در امتداد همان سوداگری تراکم تاریخی‌ است که با چهره‌ای جدید بازگشته است. نادیده‌گرفتن نظر کارشناسان شهرسازی: در روند تدوین و تصویب این مصوبه، هیچ نشانه‌ای از مشارکت مؤثر برنامه‌ریزان شهری، پژوهشگران اقلیم، یا کارشنا...

نقد مصوبه «مکانیابی و ضوابط ساخت بناهای بلندمرتبه در تهران» – تراکم‌فروشی مخرب تشخص فضایی تهران نویسنده: شهباز غفوری چند هفته پس از تصویب این مصوبه توسط شورای عالی شهرسازی و معماری تهران، نگرانی‌ها درباره آنچه در سکوت و غیاب شهرسازان و تخصص شهرسازی تصویب شده شدت یافته است. این مصوبه اگرچه با هدف ساماندهی افزایش تراکم، بلندمرتبه‌سازی و کنترل رشد نامتوازن شهر اعلام شد، اما تحلیل‌های شهرسازی در جنبه‌های فنی، اجتماعی و محیط‌زیستی نشان می‌دهند که این تصمیم می‌تواند وضعیت را نه بهبود بخشیده، بلکه به بحران‌های پنهان قبلی عمق بیشتری بدهد. نامانایی تراکم بدون زیرساخت: با مجاز شدن ساختار ساختمان‌هایی تا ۱۵ طبقه در برخی از پهنه‌ها، بدون همراهی موازین دقیق حمل‌ونقل، تامین آب، نظافت، درمان و فاضلاب، عملاً فشاری بی‌سابقه بر خدمات شهری وارد خواهد شد. فشاری که پیش از این با توسعه افقی بی‌ملاحضه و فشرده سازی ابنیه با قطعات ریز دانه و سهم بالای معابر نفس شهر را تنگ کرده بود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند تهران حتی پیش از این تراکم نیز از مترو، اتوبوس و شبکه آب و برق فشار زیادی متحمل شده است. اگ...

دومینوی سقوط پایتخت، مصوبه «صدور پروانه ساخت در اراضی ذخیره» توسعه و نامانا با اولویت درآمدزایی نویسنده: شهباز غفوری چند روز پس از تصویب این مصوبه، نگرانی‌های متخصصان و دست‌اندرکاران عرصه‌ی شهرسازی دامن پایتخت را دربرگرفته است. هدف اعلام‌شده برای افزایش درآمدزایی و تسهیل ساخت در زمین‌هایی با وضعیت توسعه‌ای نامشخص، در عمل به سیاستی منجر شده که بدون بررسی فنی، امنیتی و محیط‌زیستی، زمینه‌ساز خسارت‌های طولانی مدت برای شهر خواهد بود. ارجحیت درآمد بر امنیت کالبدی: این طرح در شرایطی اجرایی شد که هیچ تضمینی برای ساخت ایمن ساختمان‌ها و تجهیزات خدماتی ارائه نمی‌دهد. پروانه‌هایی که صرفاً بر مبنای درآمد فروخته می‌شوند، بدون آنکه تکنولوژی مناسب مقاوم‌سازی، سیستم‌های ایمنی یا مانایی محیطی بررسی شده باشند، صادر می‌شوند. در نتیجه، ممکن است در مناطقی با خاک حساس یا در مرزهای خطر فرونشست یا ایستایی روبه‌رو شویم. نبود حضور کارشناسی شهرسازان: بررسی تأثیر نتیجه این تصمیم بر طراحی‌های شهری، زیرساخت و کیفیت عمرانی شهری، حتی به صورت حداقلی هم انجام نشده است. مهندسان عمران یا برنامه‌ریز...